Cứ mỗi ngày trôi qua chúng ta lại được nhắc nhở rằng tương lai đã ở ngay đây rồi. À vâng, nói như thế quả là hơi thừa nhỉ. Nhưng điều tôi thực sự muốn nói ở đây là những sự đổi mới và đột phá mới mẻ đang xuất hiện mỗi ngày, và chúng đang dần trở thành hiện thực với tốc độ chưa từng thấy từ trước tới nay.
Ý tôi là, hãy nghĩ về việc chiếc máy tính hiện đại, vốn được tạo ra vào năm 1942 hoặc 1946 (tùy quan điểm của mỗi người), đã từng đáng giá cả một gia tài và choán hết cả một căn phòng lớn.[1] Phải mất gần 50 năm sau, máy tính mới được giảm kích thước xuống vừa với mặt bàn làm việc vào năm 1995. Lại sau đó 20 năm, nó được thiết kế để đút vừa trong túi của bạn và có khả năng xử lí mạnh hơn hàng trăm lần so với chiếc máy tính "tiền thân" to bằng cả căn phòng trước đây.[2] Các đột phá về công nghệ đang diễn ra nhanh chưa từng thấy, và vẫn đang tăng tốc hơn nữa.
Ngay lúc này đây, chúng ta đang có cơ hội "có một không hai" để nhìn vào các công nghệ mới và nhìn chúng vừa như cách dư luận nhìn chiếc "máy tính" vào năm 1946, vừa như cách mà một người hiện đại nhìn chiếc máy tính ngày nay. Chúng ta có thể nhìn vào những công nghệ này và dự đoán chúng sẽ thay đổi xã hội đến mức độ ra sao. Không dông dài thêm nữa, sau đây là năm xu hướng công nghệ đáng kinh ngạc mà bạn nên bắt đầu chuẩn bị đón nhận ngay từ bây giờ!
1. Thực Tế Ảo (Virtual Reality - VR) Và Thực Tế Ảo Tăng Cường (Augmented Reality - AR)
Thực tế ảo đã hiện hữu ngay đây rồi. Samsung đã dồn rất nhiều nỗ lực vào lĩnh vực thực tế ảo dành cho người dùng, với sản phẩm kính thực tế ảo Samsung Gear VR cho dòng điện thoại Galaxy S6 và S7, giúp hỗ trợ cho các ứng dụng thực tế ảo. Các ứng dụng này bao gồm các trò chơi như Minecraft, cũng như các ứng dụng giải trí như các buổi hòa nhạc thực tế ảo của công ty Live Nation.[3] Thật tuyệt vời khi được nhìn thấy những điều này rốt cuộc cũng trở thành hiện thực sau hàng năm trời nghe nói về chúng, và bạn thậm chí có thể lần ngược lại nguồn gốc của chúng là sản phẩm găng tay Nintendo Power Glove.[4] Khả năng ứng dụng của thực tế ảo dường như là không có giới hạn, và khi có thêm nhiều môi trường thực tế ảo được đưa vào sử dụng, chúng ta có thể kì vọng được trông thấy chúng nhiều hơn trong lĩnh vực giáo dục cũng như lập kịch bản để huấn luyện.
Trái lại, thực tế ảo tăng cường (AR) vẫn chưa được phổ biến rộng rãi cho lắm. Hẳn rồi, các bộ lọc của Snapchat giúp biến khuôn mặt của bạn thành chú chó - đại loại vậy - và Pokemon Go! đều khá là hứa hẹn đấy. Nhưng mặc dù cặp kính Google Glass đã cho ta thấy thế giới trông sẽ như thế nào qua một lớp màn ảo, thì nó cũng đi cùng với sự quảng cáo rầm rộ không tồn tại được lâu. Thế giới vẫn chưa sẵn sàng đón nhận các cặp kính AR được phổ biến rộng rãi, và hiện vẫn đang loay hoay với các bộ tai nghe (headset) AR chuyên dụng cho những mục đích cụ thể mà thôi.[5] Tuy nhiên may mắn là những lời quảng cáo rầm rộ kia vẫn còn tồn tại với việc Apple thông báo sẽ cho ra mắt các sản phẩm AR trước năm 2018[6], và nhiều nhà sản xuất khác cũng đang tham gia vào danh sách này để làm được điều tương tự.[7]
2. Siêu Nhân Học (Transhumanism)
Khuyết điểm lớn nhất của VR và AR là những bộ thiết bị cồng kềnh mà bạn phải đeo vào, theo ý tôi là vậy... Nhưng bạn nghĩ sao nếu tôi nói rằng trong tương lai bạn sẽ không phải đeo những thiết bị đó để xem được VR/AR? Sẽ thế nào nếu tôi đi xa hơn nữa và nói rằng bạn sẽ có thể gọi điện thoại chỉ bằng việc gõ vào tai mình và lắng nghe các tín hiệu được truyền bằng xung động qua xương hàm của bạn?[8] Và cả việc gửi thư điện tử bằng trí óc nữa thì sao?[9]
- Neil Harbisson, world’s first legally recognized cyborg, can hear colors
Siêu nhân học, cũng giống như VR và AR, vẫn đang trong giai đoạn khởi đầu, và một vài người đang vượt xa hơn những người khác trong lĩnh vực này.[10] Cách đơn giản nhất để mô tả siêu nhân học là nói rằng nó chủ trương tạo ra các "người-máy" (cyborg), tức là việc cấy ghép các thiết bị công nghệ vào cơ thể sống. Có người gọi đó là sự "qua mặt" về sinh học (biohacking). Ý tưởng này đã có từ lâu, nhưng những người như Rich Lee và Neil Harbisson đã biến nó thành hiện thực bằng cách trở thành những "người-máy" đầu tiên trên thế giới. Cùng với việc máy tính ngày càng trở nên nhỏ hơn, sẽ không hề vô lí khi nghĩ rằng chúng ta có thể "thả" các máy tính kích thước nano vào dòng máu của mình, hoặc cấy các vi chíp siêu nhỏ dưới da.
3. Chỉnh Sửa Gen Bằng CRISPR
Nếu bạn chưa biết nhiều về CRISPR và chỉ có khoảng 15 phút rảnh rỗi, thì hãy xem qua đoạn phim cung cấp thông tin sau đây được thực hiện bởi Kurzgesagt.
Còn với những ai không có nổi 15 phút thì nói ngắn gọn là thế này: một công nghệ mới trong lĩnh vực chỉnh sửa gen có tên là CRISPR đã cho phép chúng ta thực hiện các thao tác chỉnh sửa gen rất chính xác và với chi phí rẻ hơn rất nhiều so với trước đây. Cuộc thử nghiệm đầu tiên trên người đã diễn ra vào cuối năm 2016 tại Trung Quốc[11] nhằm chống lại bệnh ung thư phổi ác tính trong các cuộc thử nghiệm lâm sàng, và CRISPR cũng cho thấy triển vọng đầy hứa hẹn trong cuộc chiến chống lại ung thư bàng quang, tuyến tiền liệt, tế bào thận, và ung thư trung biểu mô.
Hi vọng đang được hướng tới là cuối cùng chúng ta sẽ có thể đánh bại bất kì yếu tố nguy cơ bẩm sinh di truyền có hại nào, thậm chí là biến đổi cơ thể mình theo những cách có thể không thuận tự nhiên. Đó có thể là các đặc điểm thể chất, và thậm chí là kéo dài tuổi thọ nữa. Tất nhiên là có rất nhiều hệ quả xuất hiện khi chúng ta nghĩ đến việc can thiệp vào di truyền học - những cảnh trong phim Công Viên Kỷ Jura hiện lên ngay trong đầu ta - nhưng còn nhiều vấn đề khác không rõ ràng như bạn tưởng đâu. Chẳng hạn như việc tạo ra các em bé "theo thiết kế" sẽ đặt ra các tình huống khó xử thú vị về mặt đạo đức[12], trong đó có việc liệu những người không chấp nhận công nghệ "tối ưu hóa" di truyền này có bị phân biệt đối xử hay không. Đó là một ý tưởng thú vị và chắc chắn là đáng được tìm hiểu kĩ thêm trước khi chúng ta dấn bước xa hơn nữa trong lĩnh vực biến đổi di truyền.
4. Trí Tuệ Nhân Tạo
Nhà thông minh. Xe hơi thông minh. Và rồi... mọi thứ đều thông minh! Ngày nay có vẻ như chúng ta không thể nào tránh được xu hướng "thông minh", và vì lí do chính đáng là mọi thứ đều được kết nối với mạng Internet, ghi nhận và chia sẻ dữ liệu, tự vận hành dựa trên những dữ liệu đó, và làm những việc mà trước đây chúng ta từng cho là chỉ có trong khoa học viễn tưởng mà thôi. Với sự lấn sân của Google vào hãng Nest, Amazon vào Alexa, và những hãng khác nữa với các dòng thiết bị "trợ lí cá nhân" tích hợp, thì ngôi nhà của chúng ta như được lắp thêm tai vậy.[13] Giờ thì chúng đang có thêm cả mắt[14], và sẽ sớm lái cả xe hơi cho chúng ta nữa![15]
Tin tức về việc công ty khởi nghiệp Otto chuyên về xe tải tự lái đã hoàn thành chuyến giao hàng đầu tiên vào cuối năm ngoái[16] mà không gặp bất cứ trở ngại nào đã cho thấy rằng lĩnh vực xe tự lái đang sẵn sàng bùng nổ, đặc biệt là khi các hệ thống tiện lợi có thể được lắp đặt dễ dàng của Otto có thể giúp cải thiện chỉ số đánh giá thực hiện công việc (KPI) của các công ty vận tải khác.[17] Hiện giờ nó không đúng nghĩa là trí tuệ nhân tạo "đích thực", mà có thể được xem như là "các hệ thống chuyên gia" bị giới hạn để phục vụ cho nhà cửa và xe hơi của chúng ta. Tuy nhiên Ray Kurzweil - người vẫn thường khá táo bạo với những dự đoán của mình - nghĩ rằng trí tuệ nhân tạo đích thực sẽ được sáng chế ra vào khoảng năm 2045.[18]
Khi trí tuệ nhân tạo thực thụ được ra đời - đúng ra tôi nên nói là "nếu", và chữ "nếu" ở đây thật sự khá mơ hồ, bởi một số người khẳng định rằng điều đó là không thể thực hiện được - chúng ta sẽ đạt đến cái mà một số người gọi là "Điểm Kì Dị" (The Singularity). Chẳng ai biết được chuyện gì sẽ xảy ra nếu một máy tính siêu thông minh có được khả năng tự nhận thức. Chúng ta sẽ phải đối mặt với một tình huống như Skynet trong phim Kẻ Hủy Diệt chăng? Hay là các ông chủ robot của chúng ta sẽ có bản tính nhân từ và giúp ta đạt tới những tiềm năng hoàn mĩ nhất của mình? Hiện có rất nhiều tranh cãi về vấn đề này - nhưng có một điều chắc chắn: sau điểm kì dị, mọi thứ sẽ không còn như trước nữa.
5. Không Gian Vũ Trụ: Biên Giới Cuối Cùng
Điều tuyệt vời về những xu hướng công nghệ tương lai này là việc chúng vận hành rất đồng bộ tương hỗ với nhau, nghĩa là trí tuệ nhân tạo cùng với tự động hóa, chỉnh sửa gen, và cấy ghép thiết bị công nghệ đều có thể kết hợp với nhau thành tổng thể để giúp chúng ta đạt được những thành tựu còn lớn hơn nữa. Và khi chúng ta đã khá chú tâm đến việc đặt chân lên sao Hỏa trước thời điểm giữa những năm 2030, thì bạn sẽ không thể không nghĩ rằng các công nghệ mang tính tương lai sẽ phải giúp chúng ta làm được điều đó. Có thể là các robot kích thước nano sẽ bảo vệ cơ thể con người tránh khỏi các bức xạ vũ trụ nguy hại, hoặc thậm chí là công nghệ chỉnh sửa gen sẽ cho phép chúng ta sống được trong điều kiện khí hậu nghèo nàn cằn cỗi của sao Hỏa. Thậm chí cả việc phiêu lưu trong không gian ở phạm vi gần, như các hoạt động sản xuất trên quỹ đạo không trọng lượng chẳng hạn, cũng hoàn toàn nằm trong tầm tay của chúng ta.[19]
- Previously science fiction; soon-to-be science fact
Tất nhiên toàn bộ những điều này chỉ là dự đoán mà thôi, kể cả khi chúng đã được phổ biến sâu rộng. Điều quan trọng là, chúng ta dẫn lối cho những dự đoán này và kiểm soát công nghệ của mình, thay vì để cho công nghệ kiểm soát ta. Điều cốt yếu nhất ở đây là, tương lai nằm trong bàn tay ta.