1. Định nghĩa lại Chính Niệm
Bạn có bao giờ mơ tới cuộc sống có chính niệm chưa? Cuộc sống đó liệu có xa vời hay không? Bạn có nghĩ rằng muốn có chính niệm sẽ phải học tập rất lâu hay không? Một sự hiểu nhầm về "chính niệm" có thể ngăn cách bạn với cuộc sống có chính niệm mà bạn mơ ước.
Tôi bắt đầu theo đuổi chính niệm từ năm 1973. Tôi đã tới rất nhiều hội thảo, đọc rất nhiều sách. Tôi tưởng tượng ra cảnh mình ngồi khoanh chân trên sàn, bàn tay chụm lại đặt trên đầu gối, miệng niệm những câu chú mà chỉ tôi mới hiểu được. Tôi tưởng tượng ra mình sẽ đạt cảnh giới thoát khỏi mọi suy nghĩ.
Một sáng mùa hè nọ, một người bạn dẫn tôi tới Hiệp Hội Tự Nhận Thức ở Los Angeles, California. Sàn nhà ở đó thật tuyệt! Đây là nơi tuyệt hảo để tìm cho mình một chỗ ngồi thiền. Tuy chuyện này đã diễn ra cách đây 40 năm, tôi vẫn còn nhớ chúng tôi đi về phía một chàng trai đang ngồi thiền. Khi chúng tôi tới gần, tôi nhận ra mắt anh ta đang run run. Tôi biết chúng tôi đã phá rối sự tập trung của anh ấy. Tôi thấy mình có lỗi, nhưng cũng không hiểu anh ấy đã đi xa tới đâu trên con đường giải thoát mình khỏi những điều suy nghĩ.
Xin các bạn đừng hiểu nhầm. Tôi hiểu thiền định để tu tập chính niệm có lợi ích rất to lớn. Những lợi ích này đã được nghiên cứu kỹ lưỡng và thử nghiệm. Tôi chỉ đơn thuần cảm thấy không có đủ thời gian và quyết tâm để thực hiện. Vậy thì, nếu còn cách nào khác ngoài thiền để đạt chính niệm, cách đó là gì?
Nhà sinh học và chuyên gia về chính niệm Jon Kabat-Zinn định nghĩa như sau: "Đó là việc chúng ta đặc biệt chú ý tới hiện tại một cách có chủ đích và không phán xét." Điều này có nghĩa chúng ta phải cố ý chú tâm vào những gì đang diễn ra trong hiện tại. Chúng ta phải dừng sống trong hoài niệm quá khứ hay lo lắng trong tương lai. Chúng ta phải đem tâm trí của mình về với thực tại để sống một cuộc sống gắn với môi trường, chứ không phải sống trong những suy nghĩ. Vì vậy, đầu tiên ta phải định nghĩa lại chính niệm.
2. Chỉ làm những việc có ích
Có hàng trăm, nếu không muốn nói là hàng ngàn bài tập luyện chính niệm cho chúng ta chọn. Khi chuyên gia liệu pháp tâm lý của nhóm tôi sử dụng các bài luyện tập, tôi thấy có những thành viên không thể tiếp thu một số bài nhưng lại cảm thấy những bài khác rất hữu ích. Có người không thể chịu nổi khi chúng tôi bắt đầu tập trung vào hơi thở và trải qua các bài tập giúp bình tâm. Tâm trí cô ấy lúc nào cũng hoạt động mạnh mẽ. Hiện giờ cô ấy đang sử dụng một bài tập có thời gian ngắn giúp tâm trí của cô chậm lại.
Lại có người khác cần các bài tập yêu cầu tập trung cao độ để đưa cô ấy về với hiện tại. Người khác thì chỉ cần dùng năm giác quan để trải nghiệm thế giới là đủ để đưa bản thân về với hiện tại trong một khoảng thời gian rất ngắn. Hãy khám phá kho tàng các bài tập chính niệm trên mạng Internet, sách và CD. Có bài sẽ có ích cho bạn, và có bài sẽ không có tác dụng gì.
3. Ăn đúng cách
Người ta nói: Thức ăn cũng là thuốc chữa bệnh. Thời trẻ chúng ta có thể ăn uống thiếu khoa học mà vẫn không sao, nhưng càng về sau, tổn hại tưởng như vô hình sẽ dần dần hiện hình từ bên trong cơ thể. Chúng ta sẽ gặp vấn đề về tiêu hóa, hay bị đau khớp và dễ mỏi mệt. Đọc blog hay sách vở về cách ăn có lợi cho sức khỏe sẽ rất có ích.
4. Ngủ nhiều hơn
Ngủ đủ cũng là yếu tố cần thiết cho cuộc sống có chính niệm. Não của chúng ta thức dậy mỗi ngày với rất nhiều năng lượng. Nếu chúng ta khỏe mạnh, chúng ta sẽ có đủ năng lượng vật lý, năng lượng nhận thức và năng lượng cảm xúc. Sau đó, ta sẽ có nguồn dự trữ năng lượng. Nếu không ngủ đủ, một khi nguồn dự trữ bị sử dụng hết, chúng sẽ chỉ phục hồi khi chúng ta đi ngủ, và không còn nguồn dự trữ nào khác nữa. Đó là khi chúng ta cảm thấy thực sự tồi tệ, tinh thần và cảm xúc đều bất ổn. Nếu bạn đang trải qua điều này, hãy xem lại thời gian mà bạn ngủ. Đa phần người trưởng thành cần ngủ 8 - 9 tiếng mỗi ngày.
5. Học cách lắng nghe
Bạn đã bao giờ lắng nghe chính mình chưa? Tôi đã từng, và đôi khi tôi không thích những gì tôi nghe được. Có những lúc tôi ngồi uống latte với bạn hay nói chuyện điện thoại với em gái tôi. Chỉ khi đang trên đường về nhà hay khi ngắt máy, tôi mới nhận ra tôi đã không hỏi xem cuộc sống của họ hiện nay như thế nào. Tôi thấy cuộc sống của mình quá thú vị, tôi nói tràng giang đại hải mà quên không hỏi về cuộc sống của người kia. Chủ động lắng nghe về người khác và cuộc sống của họ chính là một loại khác của chính niệm. Hãy tìm hiểu xem điều gì đang xảy ra với họ. Hãy lắng nghe và thật chú ý. Hãy hỏi nhiều hơn. Bạn không thể làm được điều đó nếu bạn không chú ý và sống có chính niệm.
6. Học cách biết ơn
Nhiều nghiên cứu chỉ ra, nếu mỗi ngày bạn viết ra vài thứ khiến bạn cảm thấy biết ơn, cảm giác chán nản sẽ dần biến mất. Bạn không thể nhìn lại xem điều gì khiến bạn phải biết ơn nếu bạn lúc nào cũng đắm chìm trong quá khứ hay lo lắng cho tương lại. Bạn cần nghĩ về cuộc sống ngay lúc này của mình. Luyện tập cách biết ơn cũng là một phần của cuộc sống có chính niệm.
7. Luyện tập, luyện tập và luyện tập
Lần đầu tiên bạn đi xe đạp, bạn phải xem người khác thực hiện việc đó trước. Bạn nhận ra bạn phải quàng chân sang phía bên kia, ngồi lên yên, đặt chân lên bàn đạp và đặt tay lên tay lái. Sau đó, bạn phải dùng một chân nhấn bàn đạp về phía trước, rồi chân kia nối tiếp theo, trong khi đó vẫn phải điều khiển tay lái. Cuối cùng, bạn sẽ không phải dùng loại xe có bánh phụ nữa, xe của bạn sẽ có tay phanh gắn ở tay lái. Không lâu sau, nếu tập luyện đầy đủ, bạn sẽ có thể đi tới bất cứ đâu bằng xe đạp của mình. Kể cả khi bạn bỏ không đi xe một thời gian, thậm chí là hàng năm, có thể bạn vẫn lái được nó ngay khi quay lại.
Khi đó, bạn đã phát triển được "kí ức của cơ thể". Não bạn biết cách đi xe. Đây là quá trình xảy ra khi bạn học một kỹ năng nào đó. Bạn càng luyện tập nhiều, kỹ năng ấy càng trở nên dễ dàng, và bạn càng có thể tự động sử dụng nó khi cần thiết. Bạn sẽ không phải nghĩ về nó trước khi sử dụng nữa.
Tôi đã dạy các bài tập chính niệm cho nhiều người khác trong gần năm năm. Tôi nhớ, lần đầu tiên tôi nhận thấy mình tự động đưa mình trở về với hiện tại khi tôi đang hồi tưởng lại một sự kiện xảy ra từ rất lâu rồi. Tôi bước ra ngoài và ngồi dưới mái hiên sau nhà. Tôi hướng sự tập trung của mình về những tiếng chim trên cành và hơi ấm của mặt trời lan tỏa trên khuôn mặt. Tôi bắt đầu tìm những chú chim trên cây. Tôi nhận ra màu xanh lam của bầu trời lấp ló sau những cành lá tần bì. Cảm giác buồn bực tan biến. Tôi đang sống một cách có chính niệm.
Vậy, bạn có ước mơ về một cuộc sống có chính niệm không? Hãy bắt đầu ngay bây giờ bằng cách ghi nhớ bảy yếu tố quan trọng này.
Nguồn ảnh bìa: Mindfulness