Trong một nghiên cứu được hoàn thành vào năm 2009, nó đã chỉ ra rằng tỷ lệ phạm tội giết người đã tăng cao hơn khi doanh số bán kem tăng. Vào năm 2006, một nghiên cứu tương tự phát hiện tỷ lệ của việc chết đuối cũng trở nên cao hơn khi doanh số bán kem tăng đến đỉnh điểm. Vậy chúng cho ta thấy điều gì?
Liệu sự tiêu thụ kem của chúng ta có liên quan trực tiếp đến tỉ lệ chết người hay không? Nếu như chúng ta vẫn còn một tháng mùa hè nóng bức, tôi đặt nghi vấn về sự an toàn của chúng ta trước những dấu hiệu đáng lo ngại này.
Chắc chắn rằng nếu tỷ lệ người chết gia tăng khi doanh số bán kem chạm đến đỉnh điểm, thì phải có một sự liên kết nào đó. Chúng ta có nên cấm bán kem khi đó không? Hoặc là có một điều liên quan khác giữa hai vấn đề mà chúng ta không thấy chăng?
Quan hệ tương quan không giống với quan hệ nhân quả
Khi hai chủ thể không liên quan đến nhau bị bó buộc vào nhau, chúng có thể bị rằng buộc bởi sự tương quan, hoặc nhân quả. Trong hầu hết các trường hợp, nhiều sự tương quan chỉ là những sự trùng hợp. Nhưng nếu chỉ bởi vì một yếu tố trông có vẻ như đang tác động lên một yếu tố khác, nó không có nghĩa là sự tác động đó là có thật.
Sự tương quan có nghĩa là X và Y cùng thay đổi
Trong trường hợp của sự tương quan, nó có thể chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Chỉ vì bạn có khả năng nhận ra mối liên hệ, không có nghĩa là nó thực sự có ở đó. Ví dụ, mỗi khi doanh thu của Apple gia tăng, như trong trường hợp cho ra mắt một chiếc điện thoại mới, tỷ lệ người chết do té cầu thang cũng tăng.
Rõ ràng là điều này chẳng có một sự liên kết cụ thể nào. Chính bản thân người bán và cả chiếc điện thoại đều không hề đẩy người ta té cầu thang. Nhưng bởi vì những người ủng hộ Apple trở nên điên cuồng mỗi khi một chiếc điện thoại mới được ra mắt, họ giẫm đạp lên nhau để lấy điện thoại của mình. Cái chết do té cầu thang là một tác động của việc bán hàng, nhưng việc bán hàng lại không hề gây ra cái chết.
Nhân quả có nghĩa là X làm Y xảy ra
Trong trường hợp này thì những yếu tố ban đầu quả thực sẽ tạo ra một tác động nào đó. Ví dụ, có một chỗ rò rĩ lớn ở đường ống, làm đổ hàng triệu lít dầu vào những đường dẫn nước xung quanh. Không chỉ mỗi hậu quả về môi trường trở nên to lớn, mà cả giá dầu cũng sẽ tăng bởi vì sự sụt giảm nguồn cung đột ngột. Làm đổ dầu trực tiếp dẫn đến việc giá dầu tăng cao.
Cân nhắc những yếu tố cơ bản trước khi vẽ ra một sự liên kết
Trong một vài trường hợp, những yếu tố trông có vẻ không liên quan lại có thể thực sự liên quan đến mức độ nào đó. Trong sự kiện tỷ lệ giết người tăng cùng doanh số bán kem, sự liên quan chính là thời tiết. Vào một ngày nắng đẹp trời, khi rất nhiều người cùng ra ngoài tận hưởng và giải nóng một chút bằng kem, những kẻ nguy hiểm bắt đầu đi rình mồi. Khi trời càng nắng, càng nhiều người ra ngoài, thì lại càng có thêm nhiều nạn nhân.
Không hề có mối quan hệ nhân quả nào giữa chính kem và tỷ lệ giết người, nhưng thời tiết nắng nóng lại mang hai nhân tố này lại với nhau.
Đừng tạo ra những sự liên kết một cách vội vàng
Sau khi tìm ra sự tương quan, đừng vội vàng kết luận. Sự tương quan chỉ mới là bước đầu. Đầu tiên, cân nhắc những nhân tố căn bản cần thiết có thể dẫn đến kết quả. Sau đó, bạn bắt đầu vẽ ra những kết luận và thử xem liệu nó ẩn chứa sự thật không.
Bạn đã bao giờ có một cặp quần, bút, hoặc những đồ vật "may mắn" khác mà bạn nghĩ nó giúp cải thiện độ may mắn của bạn chưa? Có khả năng bạn đã làm tốt nhờ vào bùa may mắn của mình, nhưng nó không thật sự ban may mắn cho bạn. Sự tự tin và tăng sự tập trung mới là điều đưa bạn đến thành công.
Hãy thử nói là bạn trai của bạn lúc nào cũng trông quá đỗi vui vẻ vào những ngày anh ta làm việc với một số đồng nghiệp nữ nào đó. Bạn cố tỏ ra không ghen tỵ, nhưng sự liên kết rõ ràng nằm đó. Thế là cuối cùng bạn cũng đặt vấn đề, buộc tội anh ấy có tình cảm với đồng nghiệp của mình. Bạn không biết rằng chồng của cô đồng nghiệp ấy thường đưa theo con của họ, và điều đó làm cho bạn trai của bạn nhớ tới việc anh ấy muốn lập gia đình với bạn vào một ngày nào đó. Thế nên đúng vậy, anh ấy trông có vẻ vui hơn vào những ngày cùng làm việc với cô ấy, nhưng không giống như suy nghĩ ban đầu của bạn.
Hãy cân nhắc khi đi đến kết luận. Bạn không muốn vội vàng nhảy đến chỗ sai và tạo một sự kết nối trong khi không có cái nào ở đó cả. Hãy cân nhắc tất cả mọi yếu tố trước khi đi đến quyết định.